📌 Ani Damar Tıkanıklığı Nedir?
Ani damar tıkanması diğer bir ifadeyle damar embolisi, kan akışının aniden durmasıdır. Bu durum, özellikle atardamarlarda meydana geldiğinde, ilgili organ veya dokunun oksijen ve besin alımını engeller. Sonuç olarak, hızlı müdahale edilmediğinde doku ölümü (nekroz) gelişir. Bu nedenle, erken teşhis ve hızlı tedavi hayati önem taşır.
EMBOLİ demek kan taşıyan damarlarımızın veya içindeki kanı pompalayan kalbimizin içinde aniden tıkanma sonucu kanın taşınmasının kesilmesidir. Bu çok çeşitli nedenlerden dolayı olur. En sık olan PIHTI dediğimiz kanın katılaşmasıyla akışkanlığını kaybettiği kitlelerdir. Bu kitleler çok küçük veya kalbin içini kaplayacak kadar büyük de olmaktadır. Pıhtı ile oluşan emboli durumuna TROMBOEMBOLİ denir. Trombüs demek “pıhtı” demektir, trombüsle oluşan ani damar tıkanması durumuna tromboemboli denir. En sık tromboemboli nedeni kalp içinde bulunan pıhtıların kalbin kasılmasıyla yerinden kopup kan dolaşımına atılmasıyla ortaya çıkar. Bu pıhtı eğer bacaklara ulaşırsa bacak damarlarında tromboemboli oluşur.
Bacakta ani damar tıkanması sıklıkla aniden herhangi bir uyaran olmadan gerçekleşir. Emboli oluşan yerde sıklıkla daha önceden ciddi bir şikayet yoktur ve emboli gelişince aniden bacaklarda şiddetli ağrılar oluşur. Bacakta aniden sanki BIÇAK BATMASI gibi şiddetli bir ağrı oluşur. Bu durumda acil tedavi edilmesi gerekir.
Ani Damar Tıkanması: Ateroskleroz
Tromboemboliler sıklıkla arterin (atar damarın) dallandığı bölgelerde görülmektedir. Bu bölgelere BİFURKASYON denir. Hani ağaç dallarının çatallandığı yerler vardır. İşte atar damarlarında aynen öyle genellikle ikiye ayrıldığı çatallanma bölgeleri vardır. Bu bölge genellikle basınç bölgeleri olduğu için damar sertleşmesi, plaklar gibi damarın içinde hasarlı alanlara sahiptirler. Buralar arterlerin ATEROSKLEROZ oluşumuna en yatkın yerleridir. Ateroskleroz olan damar içi yüzeyi, eski pürüzsüzlüğünü kaybetmiştir. Yani kanın hiç sürtünmeden çok güzel aktığı zamanlardaki gibi değildirler. Bu nedenle o bölgelerde kanın sürtünmesi artmıştır ve kanda dolaşan pıhtılar bu bölgelerde takılabilirler.
O nedenle kalpten veya kalbe yakın bir damardan kopan pıhtı genellikle bu bölgeye takılmaktadır. Pıhtı damarı tıkayacak kadar büyüklükte ise ani gelişen damar tıkanıklığı ya da AKUT TROMBOEMBOLİ gelişmektedir. Bu gelişen ani durum çok şiddetli kansızlık oluşturur. Çünkü yavaş gelişmiş olsa vücut kansızlığı azaltmak için tıkanıklığın altına kan götürmek için yan dallar yani KOLLATERALLER geliştirir. Ama akut tromboembolide bu zaman yoktur. O nedenle akut gelişen damar tıkanıklığı, uzun zamanda oluşan yani KRONİK gelişen damar tıkanıklığına göre son derece şiddetli şikayetler oluşturur.
Ani Damar Tıkanması: İskemi
Yani akut alt ekstremite (bacak) iskemisi (kansızlık) sıklıkla bacağın büyük atar damarlarında tıkanıklığa neden olan kalpten kopan pıhtılardan oluşur. Kalpte bu pıhtıların oluşma nedeni de daha önce geçirilen kalp krizi (miyokard enfarktüsü), mitral kapak darlığı ve kalpteki ritm bozuklukları (sıklıkla atrial fibrilasyon AF) dır. Yani bu durumdaki kalplerde potansiyel olarak pıhtı gelişim riski yüksektir. Buradan kopan pıhtılar genellikle arterlerin dallandığı bölgelere gelir ve genelde şu damarlarda tıkanıklık yapar:
- İliak damar
- Femoral damar
- Popliteal damar
Bu durumun bir benzeri de üst ekstremite yani kollarda da olur. Burada da en sık emboli olan damar:
Brakiyal damardır.
Kalpteki bu pıhtılar yalnızca ekstremite (uzuv;kol veya bacak) lerde değil, şah damarı ile beyin damarlarına da gidip inme, felç yapmaktadır.
Kalp dışında diğer emboli kaynağı da damar genişlemeleri adı verilen ANEVRİZMALAR dır. Anevrizma içinde kanın bekleme süresi arttığı için pıhtı riski yüksektir ve bu pıhtılar genelde daha ince damarlara giderler ve emboli oluştururlar.
Diğer bir emboli kaynağı da damarların yaygın sertliği ve aterosklerozdur. Bu durumda özellikle küçük damarlarda kan burada aniden pıhtılaşıp, emboli oluşturabilmektedir. Bu hastalarda genellikle kalp yetmezliği, vucütta su eksikliği, kan hücrelerinde artışla seyreden polistemi ve travma ve kazalar sorumludur. Bu durum genellikle kronik olduğu için diğer akut emboliler gibi çok ciddi şikayetleri olmamaktadır.
Diğer bir emboli nedeni de doktorların yaptığı işlemler sonucu ortaya çıkmaktadır. Örneğin damar veya kalp içinde kullanılan kateterler, anjiyo malzemeleri, damar içi ilaçlar… gibi durumlar da emboli yaşanmaktadır.
Kesici, delici alet yaralanmaları, kurşun, bıçak… gibi damar bütünlüğünü bozan silahlar da akut emboli yapabilmektedir.
VURGUN ismiyle anılan HAVA embolileri de damar içindeki kan akımını bozup emboli şikayetleri yapar. Ayrıca özellikle medyada çok duyulan ve özellikle kilolu hastaların ameliyatlarında görülebilen YAĞ parçaları embolileri de mevcuttur.
Ani Damar Tıkanması NİYE BU KADAR ÖNEMLİ?
Çok önemli hatta hayati bir durum. Bir insanın başına gelebilecek en önemli hastalıklardan biridir ve ani bir durum olduğu için her geçen dakika işler daha da kötüleşir.
Bunun nedeni vücudu oluşturan hücrelerimizin oksijene olan ihtiyacıdır. Bazı hücreler oksijensizliğe çok duyarlı, bazıları ise daha az duyarlıdır. Örneğin en duyarlı olan hücreler beyin ve sinir hücreleridir, dakikalar içinde hücreler oksijensiz kalınca bozulur ve ölür. Bacak veya kollarımızdaki hücreler ise oksijensizliğe dolayısıyla kansızlığa 4-6 saat dayanabilir. Bu süreden sonra hücreler ve dokular geri dönüşemeyecek ölçüde harap olur ve bir anlamda ölür.
📌 Ani Damar Tıkanıkması Başlıca Nedenleri
Kan Pıhtısı (Tromboz): Damar içinde oluşan pıhtı, kan akışını tamamen veya kısmen engelleyebilir.
Emboli: Kan dolaşımında hareket eden pıhtı, yağ damlacığı veya hava kabarcığı, bir damarın daraldığı bölgede sıkışarak tıkanıklığa neden olur.
Ateroskleroz (Damar Sertliği): Damar duvarında biriken yağ plakları, kan akışını yavaşlatabilir veya tamamen durdurabilir.
Travma: Damar yaralanmaları, kan akışını engelleyerek ani tıkanıklığa yol açabilir.
Kalp Hastalıkları: Özellikle atriyal fibrilasyon gibi ritim bozuklukları, kanın pıhtılaşma riskini artırarak emboli oluşmasına sebep olur.
📌 Belirtileri Nelerdir?
Ani damar tıkanıklığı belirtileri, tıkanıklığın bulunduğu bölgeye ve şiddetine bağlı olarak değişiklik gösterir. En yaygın belirtiler şunlardır:
Ani ve Şiddetli Ağrı: Tıkanıklığın olduğu bölgede aniden başlayan yoğun ağrı.
Uyuşma ve Karıncalanma: Etkilenen uzuvda his kaybı veya karıncalanma hissi.
Soğukluk ve Solukluk: Damar tıkanıklığı nedeniyle kan akışı durduğu için cilt soğur ve soluklaşır.
Kas Güçsüzlüğü: Uzuvda hareket kısıtlılığı veya güç kaybı yaşanabilir.
Nabız Kaybı: Tıkanıklığın altındaki bölgede nabız hissedilemez.
Dokunma Hassasiyeti: Doku oksijen alamadığı için dokunma hassasiyeti artar.
Örnek: bacak atar damarımız aniden tıkandı:
Akut bacak iskemisi yani bacağın kan damarının ani tıkanmasında bacaktaki dokuların ve hücrelerin yaşamları tehidt altındadır. Daha önce ciddi bir şikayeti olmayan bacakta ani bir şikayet başlar. Şikayetin ve bulguların ciddiyeti bazı durumlara göre değişir, yani her hastada aynı bulgu ve şikayetler oluşmaz. Şikayet ve kliniği etkileyen durumlar:
- Emboli olan damarın yeri
- Bu damarda daha önceden oluşmuş kollateral varlığı
- Kalp performansı, kalp yetmezliğinin varlığı
Ani bacak damarı embolisinde klinik olarak görülen bulgular:
- Şiddetli, bıçak saplanır tarzda ağrı
- Bacakta kuvvet ve hareket kaybı, felç gibi hissetme
- Derideki hislerde değişiklik
- Ayakta nabızlarda kayıp ve nabız yokluğu
- Deri renginde solukluk ve beyazlama
Hastaya tanı koymak için yukarıdaki bulgular yanında aşağıdaki durumların bazılarının olması da teşhisi kesinleştirir:
- Ani başlayan veya ani kötüleşen şikayetler başladığında
- Hastada emboli yaratacak odak varsa (kalpte ritm bozukluğu, atriayal fibrilasyon AF; hastada kardiyomiyopati varlığı; kalpte anevrizma varlığı; aort veya dallarında kireçlenme, plak ve/veya anevrizma varlığı)
- Hastada daha öncede var olan kladikasyo (yürürken artan, dinlenince geçen bacak baldır ağrısı) varlığı
- Tüm bu şikayetlerin genel olarak bu şikayetlerin OLMAMASI ve kan dolaşımının İYİ olması
Atar damar embolileri TİPİK olarak damarının iç çapının (lümen) azalmaya başladığı ÇATALLANMA yani DAMARIN İKİYE AYRILDIĞI (BİFURKASYON) bölgelerde olmaktadır. Aort damarının karın aşağı bölgesinde 2 ye ayrıldığı bölge biraz özel olarak değerlendirilmektedir çünkü buraya yerleşen emboli her iki bacağı da etkiler. Burada oluşan emboli bacaklarda güç kaybı hatta felç bulgularına kadar gider.
Sonuçta tıkanan damarın alt bölgesinde kansızlık oluşur ve pıhtı buralara kadar uzanmaya eğilimlidir. Bu nedenle, oluşan pıhtı daha da büyümesin ve alt damarlar, kılcal damarlar, parmak damarları tıkanmasın diye hastaya hızlıca kan sulandırıcı yani antikoagulasyon başlanmaktadır.
HASTA MUAYENESİNDE NELER VAR?
Hastanın etkilenen bacağında (diğer bacak NORMALDİR).
- Nabız yoktur veya çok çok hafiftir
- Derideki hisler değişiktir. Hastada şeker hastalığı varsa ciltte zaten daha önce var olan his değişikliği olmuştur ve bulgular değişir.
- Felç veya hareket kaybı vardır. Diğer bacağa göre emboli olan bacakta ayak parmaklarında hareket kaybı azalmıştır.
- Soğuktur
- Renk soluk ve beyazdır, daha sonra morlaşma başlar
- Kapiller dönüş yavaştır (doktor eliyle hastanın etkilenen bacağındaki parmağı derisine bastırır, bastırma ile cilt soluklaşır ve elini çektiğinde tekrar rengin pembeleşmesi normal bacağında göre daha uzun sürer).
ANİ DAMAR TIKANMASI HASTALIĞI HANGİ DİĞER HASTALIKLARLA KARIŞABİLİR?
- Atar damara travma, kaza
- Damarda kasılma ve spazm
- Damar iltihabı (vaskülit, arterit)
- Kan pıhtılaşmada artışla seyreden hastalıklar
- Kompartman hastalıkları
- Damar yırtılmaları ve diseksiyon
- Diz arkası damarda kistler (popliteal kist)
- Kalp kasılma gücünde azalma ve kalp yetmezliği
- Akut derin ven trombozu (akut DVT)
- Akut baskılı (kompressiv) periferik nöropati yani sinir iltihabı. Bu hastalıkta cilt sıcaklığı normal hatta normalin biraz üstündedir)
📌 Ani Damar Tıkanması Tanı Yöntemlerimiz
1️⃣ Fiziksel Muayene: İlk olarak, etkilenen uzvun rengini, sıcaklığını ve nabzını değerlendiririz. Yukarıda örnek hastada anlattık.
2️⃣ Doppler Ultrasonografi: Kan akışını görüntüleyerek tıkanıklığın yerini ve ciddiyetini belirleriz.
3️⃣ Bilgisayarlı Tomografi (BT) Anjiyografi: Damarların detaylı görüntülerini elde ederek tıkanıklığın nedenini ve yerini kesin olarak tespit ederiz.
4️⃣ Manyetik Rezonans (MR) Anjiyografi: Özellikle yumuşak dokuları ve damar yapılarını değerlendirmek için kullanırız.
📌 Ani Damar Tıkanması İçin En Etkili Tedavi Yöntemlerimiz
İlaç Tedavisi: Kan pıhtısını eritmek için antikoagülan (kan sulandırıcı) ve trombolitik (pıhtı eritici) ilaçlar kullanırız.
Kateterle Pıhtı Çıkarma (Trombektomi): İnce bir kateterle damar içine girerek pıhtıyı doğrudan çıkarırız.
Balon Anjiyoplasti: Damarın daralan kısmını genişletmek için küçük bir balon kullanırız.
Stent Uygulaması: Tıkanıklığın tekrar oluşmasını önlemek için damarın içine metal bir stent yerleştiririz.
Cerrahi Müdahale (Embolektomi): Ciddi vakalarda, cerrahi yöntemle pıhtıyı veya emboliyi doğrudan çıkarırız.
Amputasyon: Tedaviye geç kalınan vakalarda, doku ölümü nedeniyle uzvun alınması gerekir.
Ani kansızlık sonucu kaslardaki hücreler şişmeye başlar, çok geçmeden kasta yumuşama ortaya çıkar, sonra kasta elastikiyet azalır, durum kötüleştikçe kas sertleşir işte KASTAKİ SERTLEŞME kas hücrelerin bozulmalarında artışı göstermektedir ve ciddi bir KÖTÜ SON beliritisidir. Ameliyat veya damardan yapılan işlem ile kan akımı tekrar artar. Kan gitmeyen kaslarda bozulma oluşur. Hastanın kasında bulunan potasyum kana karışır ve kanda potasyum artar. Doktor hastasına İNSÜLİN +GLİKOZ ilaçları veya diyaliz işlemi başlatır.
📌 Ameliyat Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler
Kan Dolaşımını Artırın: Yavaş tempolu yürüyüşler ve hafif egzersizler, kan dolaşımını teşvik eder.
İlaçları Düzenli Kullanın: Kan sulandırıcı ve diğer reçeteli ilaçları doktorun önerdiği şekilde kullanın.
Sağlıklı Beslenme: Düşük yağlı, lifli ve dengeli besinler tüketerek damar sağlığını koruyun.
Sigara ve Alkolden Kaçının: Bu alışkanlıklar, damar sağlığını olumsuz etkiler.
Düzenli Kontroller: Tedavi sonrası düzenli takipler, tekrar tıkanıklık oluşumunu önlemeye yardımcı olur.
📌 Ani Damar Tıkanması Tedavi Sonrası Olası Komplikasyonlar
Doku Ölümü (Nekroz): Kan akışının uzun süre durması, dokuların ölmesine yol açar.
Organ Hasarı: Özellikle beyin, kalp veya böbrek gibi hayati organlar etkilenirse, kalıcı hasar oluşur.
Tekrar Eden Tıkanıklık: Tedaviye rağmen bazı hastalarda tıkanıklık tekrar eder.
Kanama: Kan sulandırıcı ilaçların yan etkisi olarak iç veya dış kanama riski artar.
📌 Sonuç: Ani Damar Tıkanması İçin Hızlı Müdahale Hayat Kurtarır!
Sonuç olarak, ani damar tıkanıklığı, acil müdahale gerektiren ciddi bir sağlık sorunudur. Erken teşhis ve doğru tedavi, organ ve uzuvların korunmasında kritik rol oynar. Eğer aniden başlayan ağrı, uyuşma veya soğukluk gibi belirtiler hissederseniz, zaman kaybetmeden bizimle iletişime geçin. Sağlığınızı korumak için buradayız! 😊
Yukardaki gazete haberin ayrıntısı aşağıdadır veya habere ulaşmak için lütfen TIKLAYINIZ.
Bacaktan Kalbe Yaşam Damarı
Kalp krizi geçiren Bekir Oğul’un 4 sorunlu damarından biri by-pass yapılamayacak derecede tıkalıydı. Doktorlar tıkalı damarı çıkardı, yerine bacaktan damar aldı ve yeni damara by-pass yaptı.
KALP krizi geçiren ve ambulansla Bakırköy Sadi Konuk Araştırma ve Eğitim Hastanesi Acil Servisi’ne götürülen 50 yaşındaki Bekir Oğul’a yapılan anjiyografide 4 damarda tıkanıklık saptandı. Damarlardan biri, by-pass edilemeyecek kadar tıkalıydı. Birkaç cerrah “by-pass olamazsın” dedi. Tek çare tıkalı ana damardan kurtulup yerine sağlam damar koyduktan sonra by-pass yapılmasıydı.
Hayati risk vardı
Bakırköy Sadi Konuk Hastanesi Kalp ve Damar Cerrahisi Klinik Şefi Doç. Dr. Ahmet Akgül, “By-pass yapabilmek için, tıkalı damarın hemen arkasındaki bölümün temiz olması gerekiyor. Halbuki Bekir Bey’de hiç temiz yer kalmamıştı. Bu nedenle oraya yeni damar yolu (by-pass) yapılması olanaksızdı. By-pass yapılmazsa da hayati riski vardı” dedi.
Damar yerinden söküldü
Akgül hastayı ameliyata aldı. Önce tamamen tıkalı damar yerinden söküldü. Bacaktan alınan damar, kalp damarı şekline getirilerek sökülen damarının yerine konuldu. Göğüsten alınan, by-pass amaçlı damar ise yeni kalp damarının üzerine dikildi. Diğer 3 damar normal şekilde by-pass edildi. Böylece hastanın hayatı kurtuldu.
Damar Hastalıkları ve Tedavileri için ayrıntılı bilgiye ulaşmak için lütfen tıklayınız
Damar hastalığı ve “tedavisi yok, bu hastalıkla yaşamaya alış” denilen hastaların tedavi sonrası yorumlarını okumak için lütfen tıklayınız
Prof. Dr. Ahmet AKGÜL’ün özgeçmişine ulaşmak için lütfen tıklayınız
İletişim ve Randevu için lütfen tıklayınız
