Özofagus Varisleri Nedir?
Özofagus varisleri, yemek borusunun alt kısmında yer alan toplardamarların genişlemesiyle oluşan ciddi bir damar hastalığıdır. Bu durum, portal hipertansiyon (karaciğere giden toplardamar basıncının artması) nedeniyle gelişir ve genellikle siroz gibi kronik karaciğer hastalıklarıyla ilişkilidir. Zamanla genişleyen bu damarlar, incelerek yırtılabilir ve bu da hayati risk taşıyan kanamalara yol açabilir.
Aslında, yemek borusunda oluşan varis kanaması doğrudan yemek borusunun bir hastalığı değil, daha çok karaciğer hastalıklarının bir sonucu olarak ortaya çıkan ciddi bir sorundur. Bilindiği gibi, varis vücudun her yerinde görülebilir çünkü her dokunun ve her organın kana ihtiyacı vardır. Bu kanı dokulara ulaştıran yapı ise atardamarlardır. Ancak, varis esas olarak toplardamar hastalığıdır. Bunun nedeni, dokulara giden oksijen açısından zengin kanın hücreler tarafından kullanıldıktan sonra oksijen seviyesinin düşmesi ve bu kanın yeniden oksijenlenmek için akciğerlere taşınmak zorunda olmasıdır.
İşte burada devreye toplardamarlar girer. Bu damarlar, oksijeni tükenmiş kanı önce kalbe, ardından da akciğerlere taşır. Ancak, toplardamarlar genişleyip kıvrımlı bir hale gelirse, içlerindeki kanı yeterli düzeyde taşıyamaz ve bunun sonucunda kan damar içinde birikmeye başlar. Sonuç olarak, bu durum varis oluşumuna neden olur. Özofagus varisleri de benzer şekilde, yemek borusundaki toplardamarların genişlemesi ve kan birikmesi sonucunda ortaya çıkar.
Yemek Borusu Varisleri
Özofagus varislerinin neden oluştuğunu anlamak için, yemek borusundan çıkan toplardamarların nasıl bir yol izlediğini bilmek gerekir. Ayrıca, yemek borusundaki toplardamarlar birleşerek, karaciğere kan taşıyan portal toplardamara dökülür. Ancak, eğer karaciğerde bir hastalık veya yapısal bir sorun varsa, portal toplardamar içerisindeki kan rahat bir şekilde akamaz. Bunun sonucunda, kan geriye doğru birikmeye başlar ve basınç yükselir. Bu basınç artışı, yemek borusundaki toplardamarlara yansır ve damarlar genişleyerek varisleşir. İşte bu duruma özofagus varisleri denir.
Yemek borusu varisleri içinde basınç çok artarsa damarlar yırtılıp kanama yapabilirler ve bu durum ACİL ÇÖZÜLMESİ gereken bir durumdur. Bu durumda hastanın ağzından kan gelebileceği gibi dışkı ile de kan kaybı yaşanabilmektedir.
Varislerin Nedenleri
Özofagus varisleri genellikle portal hipertansiyondan kaynaklanır. Portal hipertansiyon, karaciğere kan taşıyan portal ven sistemindeki basıncın artmasıyla ortaya çıkar ve kan, yemek borusundaki alternatif damarlara yönlendirilir. Böylece, bu damarlar genişleyerek varisleri oluşturur.
📌 Özofagus varislerine yol açan en yaygın nedenler şunlardır:
- ✔ Karaciğer Sirozu: Hepatit B/C, aşırı alkol tüketimi, yağlı karaciğer hastalığı gibi nedenlerle karaciğerde fibrozis gelişmesi.
- ✔ Portal Ven Trombozu: Portal toplardamarın pıhtı ile tıkanması.
- ✔ Schistosomiazis: Endemik bölgelerde görülen parazit kaynaklı portal hipertansiyon.
- ✔ Konjenital Portal Hipertansiyon: Doğuştan gelen damar anomalileri nedeniyle portal basıncın yükselmesi.
Belirtileri
Özofagus varisleri, genellikle sessiz seyreden bir hastalıktır ve belirti vermeden ilerler. Ancak, varislerin yırtılması durumunda ani ve ciddi kanamalar meydana gelebilir.
📌 En Yaygın Belirtiler:
- 🔹 Sessiz Dönem: Çoğu kişi belirti yaşamadan hastalığın ileri aşamalarına kadar farkına varmaz.
- 🔹 Kanama Belirtileri:
- ✔ Hematemez (kan kusma): Parlak kırmızı veya kahve telvesi şeklinde kan gelmesi.
- ✔ Melena: Siyah, katran benzeri dışkı.
- ✔ Hipotansiyon ve Taşikardi: Kan kaybına bağlı tansiyon düşüklüğü ve kalp çarpıntısı.
- ✔ Baş Dönmesi ve Şok: Aşırı kan kaybı nedeniyle bilinç kaybına kadar ilerleyebilen tablo.
- 🔹 Karaciğer Hastalığı Belirtileri:
- ✔ Sarılık, karında sıvı birikimi (asit) ve hepatik ensefalopati gibi belirtiler eşlik eder.
Varislerin Tanı Yöntemleri
Özofagus varislerinin erken teşhisi, olası kanamaların önüne geçmek için kritik öneme sahiptir. Bu nedenle, özellikle siroz hastalarının düzenli olarak takip edilmesi gerekmektedir.
📌 Tanı için kullanılan yöntemler şunlardır:
- 🔹 Üst Gastrointestinal Endoskopi (EGD):
- ✔ Özofagus varislerinin tanısında altın standart yöntemdir.
- ✔ Varislerin boyutu, rengi ve kanama riski değerlendirilir.
- ✔ Kırmızı noktalar veya çizgiler gibi yüksek riskli belirtiler tespit edilebilir.
🔹 Görüntüleme Yöntemleri:
✔ BT Anjiyografi: Portal hipertansiyonun şiddetini ve varislerin yaygınlığını gösterir.
✔ Doppler Ultrason: Portal ven akış hızını ölçerek damar tıkanıklığını tespit edilir.
- 🔹 Kan Testleri:
- ✔ Karaciğer fonksiyon testleri (AST, ALT, ALP, bilirubin düzeyleri).
- ✔ Pıhtılaşma testleri (INR, protrombin zamanı).
- ✔ Trombosit sayısı ve albümin seviyesi, hastalığın ilerlemesini gösterir.
Varislerin Tedavi Yöntemleri
Özofagus varislerinin tedavisi, varislerin durumuna ve kanama riskine bağlı olarak planlanır. Ayrıca, tedavi seçenekleri kanamayı önlemeye, aktif kanamayı durdurmaya ve altta yatan hastalığı yönetmeye yöneliktir.
Özofagus varis kanamasını ve yemek borusu varislerinin tedavisini KALP VE DAMAR CERRAHLARI değil de ENDOSKOPİ yapan gastroenterologlar veya GENEL CERRAHLAR yapmaktadırlar.
Kanama nedeniyle acile gelen hastanın önce solunum sistemi kontrol altına alınır çünkü kan ağızdan çıkabileceği gibi nefes borusuna da geçip akciğerlere dolar. Bu durumda hasta kanamadan değil de nefes yetmezliği nedeniyle kaybedilir. Solunum yolları kontrol altına alındıktan hemen sonra hastanın kan değerlerine göre kan takviyesi ve gerekirse kan basıncını artırıcı ilaçlar başlanmalıdır. Bu arada antibiyotik tedavileri de başlanır. Hastanin acil durumu biraz rahatlayınca tedavide terlipressin, somatostatin, octreotide gibi damarları büzen ilaçlar da verilirki, kanama yapan damarlar kasılsın ve kanama azalsın.
1️⃣ Akut Kanama Tedavisi (Acil Müdahale)
Kanayan özofagus varisleri, hayati risk taşıyan ciddi bir durum olduğundan, hızlı ve etkili bir müdahale gerektirir. Bu nedenle, zamanında ve doğru tedavi uygulanmazsa, kan kaybına bağlı olarak ciddi komplikasyonlar gelişir. Bu sürecin başarılı bir şekilde yönetilebilmesi için izlenmesi gereken temel tedavi adımları şu şekildedir:
✔ Sıvı ve Kan Takviyesi: Öncelikle, kan kaybını yerine koymak için damar içi sıvılar gerekir. Bununla birlikte, hastanın kan değerleri takip edilerek, gerek duyulması halinde kan transfüzyonu uygulanır. Bu sayede, vücudun kaybettiği sıvı ve kan dengesi yeniden sağlanır.
✔ Vazopressör İlaçlar (Octreotide, Terlipressin): Aynı zamanda, portal hipertansiyonu azaltarak kan akışını düşürmek için vazopressör ilaçlar gerekir. Bu ilaçlar, varislerin üzerindeki basıncı azaltarak kanamanın kontrol altına alınmasına yardımcı olur.
✔ Endoskopik Bant Ligasyonu: Buna ek olarak, kanayan varislerin üzerine özel lastik bantlar konur. Bu işlem sayesinde, genişlemiş damarların sıkışması sağlanır ve kanamanın durması içindir. Özellikle, endoskopik bant ligasyonu, tekrarlayan varis kanamalarının önlenmesinde oldukça etkili bir yöntemdir.
✔ Skleroterapi: Bunun yanı sıra, kanayan damarın içine sklerozan madde enjekte edilerek damar kapanır. Bu yöntem, kan akışını durdurmak ve varislerin küçülmesini sağlar. Özellikle, endoskopik ligasyon yapılamayan veya tekrarlayan kanamalar görülen hastalarda skleroterapi etkilidir.
✔ Balon Tamponadı (Sengstaken-Blakemore Tüpü): Eğer kanama kontrol altına alınamazsa, son çare olarak balon tamponadı uygulanır. Bu yöntemde, mideye yerleştirilen özel bir balon şişirilerek kan akışı geçici olarak durur. Ancak, balon tamponadı genellikle kısa süreli bir çözüm olup, hastanın kalıcı bir tedaviye yönlendirilmesi gerekmektedir.
Sonuç olarak, özofagus varis kanamalarında erken müdahale hayat kurtarıcıdır. Bu yüzden, hastaların risk faktörleri değerlendirilerek, kanama oluşmadan önce önleyici tedbirlerin alınması büyük önem taşır.
Bu tedavi yöntemleri, kanamanın şiddetine ve hastanın genel sağlık durumuna bağlıdır. Acil müdahale sonrasında ise kanama riskini azaltmak için ek koruyucu tedaviler uygulanmalıdır.
2️⃣ Sekonder Profilaksi (Tekrar Kanamayı Önleme)
- ✔ Beta Blokerler (Propranolol, Nadolol): Portal basıncı düşürerek varislerin kanama riskini azaltır.
- ✔ Düzenli Endoskopik Ligasyon: Kanama riski taşıyan hastalarda belirli aralıklarla tekrarlanır.
- ✔ Transjuguler İntrahepatik Portosistemik Şant (TIPS): İleri vakalarda, portal ven ve hepatik ven arasında yapay bir damar bağlantısı oluşturularak basınç düşer.
3️⃣ Karaciğer Nakli (Kesin Çözüm)
Eğer hasta ileri evre siroz veya karaciğer yetmezliği yaşıyorsa, kalıcı çözüm olarak karaciğer nakli önerilir. Nakil sonrası, portal hipertansiyon düzelir ve varis kanaması riski ortadan kalkar.
Özofagus Varislerinin Komplikasyonları
Özofagus varisleri kontrol altına alınmazsa ciddi komplikasyonlara yol açar:
- ✔ Şiddetli Kanamalar: Hayati risk oluşur.
- ✔ Hipovolemik Şok: Aşırı kan kaybına bağlı olarak gelişir.
- ✔ Hepatik Ensefalopati: TIPS sonrası daha sık görülen bir komplikasyondur.
- ✔ Bakteriyel Enfeksiyonlar: Kanama sonrası enfeksiyon riski artar.
Sonuç: Özofagus Varislerinde Erken Teşhis ve Takip Hayati Önem Taşır!
Özofagus varisleri, erken evrede belirti vermeyen ancak ciddi kanamalara yol açabilen tehlikeli bir durumdur. Özellikle siroz ve portal hipertansiyonu olan hastalar düzenli olarak endoskopik kontrollerden geçmelidir. Kanama riskini azaltmak için medikal tedaviler ve endoskopik yöntemler uygulanır. İleri vakalarda ise TIPS veya karaciğer nakli kesin çözümdür.
🩺 Eğer özofagus varislerinden şüpheleniyorsanız veya risk grubundaysanız, erken teşhis ve uygun tedavi için mutlaka bir doktora danışmalısınız! 🚑😊
Varis İç Varis Venöz Yetmezlik Hastalıkları ve Tedavileri için ayrıntılı bilgiye ulaşmak için lütfen tıklayınız
Varis hastalığı ve “tedavisi yok, bu hastalıkla yaşamaya alış” denilen hastaların tedavi sonrası yorumlarını okumak için lütfen tıklayınız
Prof. Dr. Ahmet AKGÜL’ün özgeçmişine ulaşmak için lütfen tıklayınız
İletişim ve Randevu için lütfen tıklayınız
